Жумабек Досимов: Балалардағы бронх демікпесінің негізгі проблемасы – бұл аурудың кеш диагнозы

Біздің Alma mater кезекті университетішілік жобасы – «Д дәруменінің рецепторлық генінің полиморфизмі мен D-дәруменінің жетіспеушілігінің балалардағы бронх демікпесінің ағымы мен нәтижелеріне әсері».Жоба жетекшісі, медицина ғылымдарының докторы, балалар аурулары кафедрасының профессоры Жұмабек Досимов оның клиникалық маңызы, жұмыс барысы және кейбір тұжырымдар туралы айтты.

– Жумабек Баймешевич, қазіргі уақытта біздің облыста балалардағы бронх демікпесінің жағдайы қандай?– Біздің облыста балалар мен жасөспірімдерде бронх демікпесімен проблемалар өте күрделі. Және басты мәселе осы аурудың кеш диагнозында жатыр. Өкінішке орай, кейбір дәрігерлер ерте диагноз қою критерийлерін толық түсінбейді. Яғни, аурудың диагнозы аурудың клиникалық белгілері айқын болған кезде үлкенірек жаста қойылады. Кеш диагноз қою, әрине, аурудың анағұрлым ауыр ағымын, терапия патологиясын нашар бақылауды болжайды.–Өзіңіз жұмыс істеген жобаның мәні туралы айтып берсеңіз?– Осы тұрғыда біз университет ішілік грант шеңберінде кейіннен зерттеу нәтижелері бойынша докторлық диссертацияның шығарылуымен ғылыми зерттеу тақырыбын анықтадық. Ғылыми зерттеулердің алғышарты, бұл мәселенің өзектілігі – бронх демікпесінің табиғаты жағынан гетерогенді екендігі. Яғни, оның әртүрлі жас кезеңдерінде, оның ішінде мектепке дейінгі жаста басталатыны, клиникасы әр түрлі, аурудың ауырлығы және сәйкесінше өткізілген терапияға «жауап беру қабілеттілігі» әр түрлі болады.Әрине, бронх демікпесінің гетерогенділігі көптеген және әр түрлі ғылыми зерттеулердің нысаны болды – бұл әртүрліліктің мәні неде, бронх демікпесінің ағымының және осы аурудың нәтижелерінің біртектілігін не анықтайды?– Жобамен жұмыс жасау барысында қандай жаңалықтар немесе тұжырымдар жасадыңыз?– Соңғы жылдары Д витаминінің адам патологиясындағы рөлі кеңінен талқылануда. Мұның алғышарты Д витаминінің жай ғана витамин емес екендігі болды. Бұл адам ағзасына әр түрлі әсер ететін және белгілі бір аурулардың, оның ішінде бронх демікпесінің ықтималдығын алдын-ала анықтайтын гормон болып табылады.Осыған сүйене отырып, біздің зерттеуіміздің мақсаттарының бірі D дәруменінің күйін анықтау болды. Яғни, бронх демікпесі бар науқастардың қанындағы Д дәруменінің мөлшері. Алынған нәтижелер бронх демікпесі бар балалар мен жасөспірімдерде осы дәруменнің жалпы жетіспеушілігін көрсетеді.Бұл абсолютті жаңалық емес, өйткені бұған ұқсас фактілер бұрыннан бар. Бірақ мұнда қандағы Д витаминінің құрамы ғана емес, сонымен бірге осы витаминнің адам ағзасымен өзара әрекеттесу механизмдері де маңызды.Д витаминінің адам ағзасында өзіндік рецепторлары бар екендігі туралы деректер бар және осы рецепторлармен өзара әрекеттесу қалыпты жағдайда да, әртүрлі аурулар кезінде де бұл дәруменнің адам ағзасындағы тиімділігі мен биологиялық маңыздылығын анықтайды.Д витаминінің рецепторының гені оқшауланған, және оған да гетерогенділік, әртүрлілік және әртүрлі генотиптер тән. Осы тұрғыдан алғанда, біз D дәрумені рецепторлары гендерінің полиморфизмі даму ықтималдығын да, балалардағы бронх демікпесінің көріну уақыты мен нәтижесін де алдын-ала анықтайды деп ұйғардық.Сондықтан қандағы Д витаминін анықтаумен қатар, біз Д витаминінің рецепторлық генінің әртүрлілігін анықтаймыз. Яғни, Д витаминін бекітетін және оның биологиялық әсерін жүзеге асыратын рецептор.Біз қызықты мәліметтер алдық. Олардың кейбіреулері жарияланды, ал кейбіреулері, жорамалдар болып қалды. Сондықтан дәл қазір мен нақты нәтижелерді нақты сипаттай алмаймын, өйткені бұл үшін нақты материалдарды түсіну, жинақтау қажет.– Сіз жарты жолдасыз. Қалған уақытта сіз немен айналысасыз?– Біз үш жыл жұмыс істейміз. Қазір жұмыс жасап жатқанымызға екінші жыл. Біз «Бронх демікпесі» диагнозы қойылған 60-қа жуық баланы қосымша жинап, оларды ғылыми зерттеулеріміздің мақсаттары мен міндеттерінде анықталған шеңберде тексеруді жоспарлап отырмыз.Тиісті статистиканы жүргізе отырып, көптеген адамдарды қабылдағаннан кейін, біз балалардың қандай контингентінде, қандай Д дәруменінің жетіспеушілігінде, Д дәруменінің қандай рецепторлық генінің полиморфизмде аурудың пайда болу ықтималдығы бар деген бірқатар сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік беретін тиісті нәтижелер аламыз деп күтудеміз. Мүмкін, аурудың дамуының қандай да бір болжалды мерзімін алармыз. Мүмкін, біздің нәтижелер аурудың ағымының кейбір ерекшеліктерін, нәтижелерін – яғни өткізілген терапияға жауап беруді болжауға мүмкіндік береді.Біз ерте диагностикалау критерийлерін негіздеуге және балалар мен жасөспірімдердегі бронх демікпесінің ағымын болжауға мүмкіндік беретін қызықты деректерді ала аламыз.Менің ойымша, жұмыс қызықты. Ия, нәтиже алу тұрғысынан оларды түсіндіру оңай емес, өйткені белгілі бір нәтижелер болуы мүмкін – тіпті науқастардың этникалық ерекшеліктерін ескере отырып нәтижелер болуы мүмкін.– Кез-келген ғылыми медициналық жұмыстың клиникалық мәні бар. Сіздің жобаңызда ол қандай?– Клиникалық нәтижелерге келетін болсақ, олар қызықты, ғылыми жаңалығы және, әрине, практикалық маңызы болуы керек. Яғни алынған нәтижелер дәрігерлерге ауруды ерте диагностикалау және аурудың ықтимал нәтижесін болжау, соның ішінде терапияға жауап беру кезінде көмектесуі керек.Кез-келген ғылыми зерттеулер, әсіресе университетішілік грант шеңберіндегі зерттеулер, соңғы ғылыми өнімді болжайды. Ең үздік нәтиже жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша докторлық диссертация қорғау болып табылады. Менде екінші оқу жылының PhD докторанты Назгүл Губайдың докторлық диссертациясы жоспарлаған. Ол осы ғылыми зерттеулер шеңберінде менің әріптестеріммен он жылдан астам уақыт бірге жұмыс істеген кафедра қызметкерлерімен бірге қатысады.