Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті
Тіркеу нөмірі: 0123РК00899, 13/8-21-2715, 18.09.2023 ж.
Ғылыми жетекшісі: Книсарина Малика Максатовна, философия ғылымдарының докторы (PhD), психология кафедрасының доценті, ORCID: 0000-0002-7350-1768 (https://orcid.org/0000-0002-7350-1768), Scopus authors ID: 57192387506 (https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=57192387506), Researcher ID: Q-6386-2018 (https://publons.com/researcher/1867176/malika-m-knissarina/).
Жүзеге асырылу орны: бұл ғылыми жоба Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университетінің психология кафедрасында 2023 жылдан бастап жүзеге асырылуда.
Өзектілігі: Қазақстандағы ЮНИСЕФ (https://www.unicef.org/kazakhstan/media) мәліметтеріне сүйенсек, ұлттық-мемлекеттік бірегейлік пен мәдени ерекшелікті сақтай отырып, жастардың тәуелсіз, азаматтық тұлғасын дамыту, олардың оң дүниетанымын қалыптастыруда жастардың әл-ауқатын бағалаудың қазақстандық индексі бойынша ең әлсіз аймақ деп танылды.
Осыған орай, 2021 жылдың басында Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздің Жастар даму индексін әзірлеуді тапсырған болатын: табысты әлеуметтену, сондай-ақ тұрақты әлеуметтік экономикалық дамуға, елдің бәсекеге қабілеттілігі мен ұлттық қауіпсіздігіне қол жеткізуге ықпал ететін адами капиталдың өсуіне бағытталған Жас ұрпақтың өзін-өзі тиімді іске асыру мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталған мемлекеттік басымдықтар жүйесіне жастардың әл-ауқаты енгізілгендіктен, 36 жергілікті атқарушы органдардың жастар саясатын жүзеге асыру бойынша жұмысы осы критерий негізінде бағаланады «Әлемдік тәжірибеге сәйкес, Қазақстанда жастардың даму индексін елімізде енгізу қажет.
Зерттеу жастардың әл-ауқатының индексі саласындағы білімді кеңейтеді, азаматтық ұстанымы күшті белсенді жастар үшін қолайлы ортаны құруға ықпал ететін факторлар (волонтерлік, әлеуметтік және кәсіби жобаларға қатысу, жазғы жұмыс топтары, тағылымдамалар, ортасын жетілдіру жұмыс және т.б.). Сонымен қатар Батыс Қазақстан мысалында оқитын жастардың әл-ауқатының негізгі көрсеткіштерін талдау әл-ауқаттың қарқынды өсуіне әсер ететін әлеуметтік-психологиялық тұтқалар туралы тұтас түсінік құруға ықпал етеді. жастарды зерделеу, соның нәтижесінде осы процестің тиімді жүруіне тиісті болжамды анықтау.
Мақсаты: Батыс Қазақстан мысалында студенттердің тиімді өзін-өзі жүзеге асыруы және одан әрі кәсіби дамуы үшін әл-ауқатының қарқынды өсуінің әлеуметтік-психологиялық мүмкіндіктерін теориялық негіздеу және анықтау.
Тәжірибелік маңыздылығы мен жаңалығы: Бұл жобаны іске асыру нәтижелерінен күтілетін әлеуметтік-экономикалық нәтиже – Батыс Қазақстандағы оқитын жастардың әл-ауқатының қарқынды өсуін арттыруда, жастар саясаты саласында олардың тиімді дамуы үшін қажетті жағдайларды анықтауда көрінеді. Бұл зерттеу студенттердің әл-ауқаты мен дамуы саласындағы білімді кеңейтеді, атап айтқанда жастардың әл-ауқатының Индексі критерийлерін анықтауда (азаматтық қатысу, экономикалық мүмкіндіктер, білім беру, денсаулық сақтау, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, қауіпсіздік және қауіпсіздік) «жеке әл-ауқат», «жеке тұлғаның әлеуметтік-психологиялық әл-ауқаты», «жастардың әл-ауқатының индексі», «білім алушылардың әл-ауқатын бағалау» секілді негізгі ұғымдарын нақтылайды.
2023 жылғы нәтижелер:
1) Р. Райан мен Э. Деси, өзін-өзі анықтау теориясы, Д. Хавигер психоәлеуметтік даму теориясы, Н. Хартман, Ф. Вернон теориялары негізінде “тұлғаның әл-ауқаты”, “тұлғаның әлеуметтік-психологиялық әл-ауқаты”, “жастар әл-ауқатының индексі”, “білім алушы жастардың әл-ауқатын бағалау” ұғымдарының маңызды сипаттамалары мен тұжырымдамалық негіздері талданды, дамудың әлеуметтік-мәдени теориясы Дж. Брунер және басқалар. Талдау көрсеткендей, жастардың әл-ауқат индексі жастардың өмір сүру сапасын өлшеу мен талдаудың маңызды құралы болып табылады. Оның рөлі жастардың өмір сүру сапасын өлшеу, аймақтар мен елдер арасындағы салыстыру, уақыт бойынша әл-ауқаттың өзгеруін бақылау және жастарды қолдау саясаты мен бағдарламаларын әзірлеуге басымдық беру болып табылады. Индекс жастардың өмірін бағалау мен жақсартуда және оларды қолдау үшін тиімді мемлекеттік саясат пен бағдарламаларды қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Жастардың әл-ауқаты индексінің құрамдас критерийлері анықталды: азаматтық қатысу, экономикалық мүмкіндіктер, білім беру, денсаулық, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, қауіпсіздік және қауіпсіздік.
2) Зерттеушілер тағылымдамадан өтіп, профессор М.А. Бонч-Бруевич атындағы Санкт-Петербург мемлекеттік телекоммуникация университетінің (Санкт-Петербург қ., Ресей) базасында шетелдік ғалымдардан кеңес алды.
