Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті
Тір. номер 0121РК00549
Ғылыми жаңалығы мен маңыздылығы
Бүгінгі таңда жасөспірім қызбалалар гинекологиясының өзекті мәселелерінің бірі – дисменорея болып табылады.
Дисменореясы бар жасөспірім қызбалалар – ұрпақ жаңғырту жүйесінің патологиясын қалыптастыру және етеккір қызметінің бұзылуы бойынша жоғары тәуекел тобын анықтайды.
Дисменорея – бұл іштің төменгі бөлігіндегі жиырылу сипатындағы қатты ауырсынудың пайда болуы, ол құсу, бас ауруы, арқадағы ауырсыну, диарея, етеккір кезінде шаршаумен бірге жүруі мүмкін.
Біріншілік дисменорея – клиникалық зерттеулерде жамбас аймағындағы пальпацияланбайтын зақымданулары және жатырдың шамадан тыс патологиялық жиырылуы нәтижесінде пайда болатын ауырсынуы ретінде сипатталады. Біріншілік дисменорея әдетте менархадан бір-екі жыл өткен соң пайда болады. Менструальды ауырсыну менструальды қан кетуден бірнеше сағат бұрын немесе одан кейін басталады және 2-3 күнге созылады. Ең ауыр ауырсыну етеккірдің алғашқы 24-36 сағатында пайда болады. Жоғарыда аталған белгілердің ішінен тексерілетін жасөспірім қыздар арасында қосу және алып тастау критерийі оларды зерттеуді дәйекті түрде таңдалды және бұл нақты өкілдік үлгіні жасауға мүмкіндік береді.
D дәруменінің концентрациясы да осы аурудың маңызды болжаушысы болып саналады, бұл D дәрумені біріншілк дисменорея патогенезіндегі рөлін анықтауға мүмкіндік береді.
Менструальдық дисфункцияның көптеген проблемалары жыныстық жетілудің дәйекті физиологиялық оқиғаларымен байланысты және оны практикалық денсаулық сақтау басқаруы арқылы шешудің тиімділігін арттыруы мүмкін.
D дәрумені жыныстық дамуда шешуші рөл атқарады, мүмкін оның кальций гомеостазына, жыныстық стероидты гормондардың циклдік ауытқуларына немесе минералды тығыздыққа және сүйек метаболизміне әсері.
Біз жасөспірім қыздарда біріншілік дисменореяның көп факторлы әсерін көрсетіп қана қоймай, сонымен қоса остеопениялық синдром арасындағы байланыстың сүйек тіні метаболизміне қатысты ерешеліктері зерттеулердің болашақ салалары үшін және зерттеушілерді болашақ зерттеу бағыттарына ұсыныс берілетін болады.
Жастармен жұмыс істейтін медицина қызметкерлері етеккір циклінің проблемаларын оның жасөспірімдік және жыныстық дамуы шеңберіне кешенді түрде қарау үшін атсалысу керек.
Осылайша, психологиялық өсу, сондай-ақ жыныстық жетілудің маңызды аспектілері талқыланады. тіпті біздің қарқынды дамып жатқан медициналық технологиялар дәуірінің өзінде, мұқият медициналық анамнез және жүргізілген жамбас тексеруі осы жасөспірім қызбалалардың кез-келген бағалауы үшін негіз болып қала береді.
Десекте, осы өзгерістер әсерінен, әртүрлі жоғарыда аталған фактілерден, D дәруменінің емдік-диагностикалық әсерінен, генетикалық деңгейдегі құрылым қатысындағы байланыстан сүйек тінінің минералды тығыздығыменде болу болжамымен осы жасөспірім қызбалаларды жан-жақты бағалауы үшінде негіз болуы мүмкін.
Зерттеу мақсаты
Біріншілік дисменореясы бар жасөспірім қыздардағы сүйек тінінің минералды тығыздығы жағдайы мен сүйек метаболизмінің гендік-фенотиптік ерекшеліктері рөлін зерттеудің және ерте диагностикалаудың тиімділігін арттыру.
Күтілетін нәтижелер
Жоба шеңберінде нәтижені іске асыру үшін шетелдік рецензияланатын ғылыми журналдарда мысалы, Scopus Процентиль – 58; Cite Score – 0.38 деректер базасында Open Access Macedonian Journal of Medical Sciences; https://www.id-press.eu/mjms/index 1 мақала жариялау жоспарлануда ұсынылған гранттық қаржыландырудың конкурстық құжаттамасының талаптарын сақтай отырып жүзеге асырылады.
Жоба нәтижесін іске асырудың келесі нысаны- авторлық құқық обьектісіне қорғау құжаттарын алу және алынған нәтижелерді қазақстандық патенттік бюрода патенттеу болып табылады.
Жұмыс нәтижелерін әлеуетті пайдаланушылар арасында тарату, жасөспірім қызбалалардағы дисменорея ағымымен сүйек метаболизмі арасындағы генетикалық бейімділік туралы хабардар болуды арттыру мақсатында тренингтер немесе мастер-кластар түрінде жоспарланады.
Алынған клиникалық және зертханалық нәтижелерді талдауға сүйеніп негізделген жасөспірім қыздардағы біріншілік дисменореясы кезіндегі остеопениялық синдромына тән өзгерістерді ерте нақтамалау алгоритмін және алдын-алу әдістерін құрастыру.
Ерте нақтамалау мен алдын-алудың кешенді тәсілдері негізінде бағдарламаны коммерциализациялау үшін, басқа медициналық ұйымдардың қызметкерлері үшін мастер-кластар, семинарлар өткізуге мүмкіндік беретін деректер алынатын болады.
НӘТИЖЕЛЕРГЕ ЖЕТІЛДІ
Біріншілік дисменореясы бар жасөспірім қыздарда сүйек метаболизмінің жағдайы және сүйек минералды тығыздығы бағаланды;
Web off Scaince Q2 журналында «Редкий клинический случай и литературный обзор первичной батриодной мезенхимальной саркомы матки при первичной дисменорее с последующим ювенильным маточным кровотечением» тақырыбында мақала берілді;
Авторлық куәлік алынды;
Пайдалы модельге ҚР патенті берілді;
Ерте диагностикалау алгоритмі әзірленді;
Ғылыми-зерттеу жұмысының акты енгізілді;
Исследовательская группа и управление проектом
1.Аманжолкызы А., PhD, – ғылыми-зерттеу жобасының жетекшісі, индекс Хирша 1
Author ID Scopus 15120112
https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=57191265817
ORCID iD 0000-0002-1980-9032
2.Донаева А.Е., -D 141 медицина бағыты бойынша 2 оқу жылының докторанты
ORCID iD https://orcid.org/0000-0002-7363-0789
3.Кульжанова Д.С.,- медицина ғылымдарының магистры, D 141 медицина бағыты бойынша 1 оқу жылының докторанты
ORCID iD 0000-0001-6725-7343
Тақырып бойынша есеп:
«Біріншілік дисменореясы бар жасөспірім қыздардағы сүйек тінінің минералды тығыздығы жағдайы мен метаболизмінің ерекшеліктері» 
Авторлық құқықпен қорғалатын объектілерге құқықтардың мемлекеттік тізімге мәліметтерді енгізу туралы куәлік 2022 жылғы 13 желтоқсан № 31061:
«Біріншілік дисменореясы бар жасөспірім қыздардағы сүйек тінінің минералды тығыздығы жағдайы мен метаболизмінің ерекшеліктері»
Мақала бойынша тақырыбы:
“ДЕНЕ САЛМАҒЫНЫҢ ИНДЕКСІ МЕН БІРІНШІЛІК ДИСМЕНОРЕЯ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫС (ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ)”
2021-2023 бағдарламасы бойынша ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобаларды гранттық қаржыландырумен ғылыми-техникалық жоба (12 ай): IRN AP09563004 «Біріншілік дисменореясы бар жасөспірім қыздардағы сүйек тінінің минералды тығыздығы жағдайы мен метаболизмінің ерекшеліктері» тақырыбы бойынша жариялынымдар тізімі
№179 Ғылыми-зерттеу жұмысының акт енгізуі
№180 Ғылыми-зерттеу жұмысының акт енгізуі
№182 Ғылыми-зерттеу жұмысының акт енгізуі
№183 Ғылыми-зерттеу жұмысының акт енгізуі
№184 Ғылыми-зерттеу жұмысының акт енгізуі
Авторлық құқық объектісіне құқықтардың мемлекеттік тізіліміне мәліметтерді енгізу туралы КУӘЛІК 14.04.2021 №16666.
WoS Q2 журналында мақаланы жариялауға қабылданғаны туралы анықтама
Пайдалы модельге Қазақстан Республикасының патентік өтінімге беруге
Ғылыми-техникалық жоба құрамының халықаралық конференцияларда баяндаған баяндамалары мен тезистері: Программа Международной научно – практической конференции «Современная медицина: новый подход и актуальные исследования» среди медицинских организаций образования Казахстана, ближнего и дальнего зарубежья, приуроченной ко дню Всемирного дня борьбы с остеопорозом
Program of International scientific and practical conference “Modern medicine: a new approach and relevant research” among among the medical educational organizations of Kazakhstan, FSU and beyond, confined to the World Osteoporosis Day (WOD)
Тезис «Polymorphism of vitamin D vdr receptor gene and mineral density of bone tissue in asian adolescent girls with primary dysmenorhea» с докладом на Международной научно – практической конференции «Современная медицина: новый подход и актуальные исследования» среди медицинских организаций образования Казахстана, ближнего и дальнего зарубежья, приуроченной ко дню Всемирного дня борьбы с остеопорозом.
Тезис «Features of bone mineral density in adolescent girls with primary dysmenorrhea» с докладом на Международной научно – практической конференции «Современная медицина: новый подход и актуальные исследования» среди медицинских организаций образования Казахстана, ближнего и дальнего зарубежья, приуроченной ко дню Всемирного дня борьбы с остеопорозом.
Тезис «Vitamin D status in adolescent girls with primary dysmenorrhea» с докладом на Международной научно – практической конференции «Современная медицина: новый подход и актуальные исследования» среди медицинских организаций образования Казахстана, ближнего и дальнего зарубежья, приуроченной ко дню Всемирного дня борьбы с остеопорозом.
Тезис «Features of sexual development in adolescent girls with primary dysmenorrhea» с докладом на Международной научно – практической конференции «Современная медицина: новый подход и актуальные исследования» среди медицинских организаций образования Казахстана, ближнего и дальнего зарубежья, приуроченной ко дню Всемирного дня борьбы с остеопорозом.
Тезис «Біріншілік дисменорея анықталған жасөспірім қызбаладағы минеральды тығыздығы мен сүйек тіні метаболизмі жағдайын сипаттаған клиникалық жағдай» доклад на LX Международной научной конференции студентов и молодых ученых «Наука: Вчера, Сегодня, Завтра» в рамках 30-летия Независимости Республики Казахстан.
